Podmiot realizujący: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk w Warszawie
Planowany okres realizacji: 2020-2022
Kierownik: prof. dr hab. Piotr Madajczyk
Zespół:
prof. Piotr Madajczyk
dr Magdalena Lemańczyk
dr Paweł Popieliński
O projekcie:
Celem badawczym projektu jest określenie wpływu pamięci o obozach na mniejszość niemiecką i społeczności pogranicza polsko-niemieckiego jako całości.
Zarówno obozy, jak i szerzej mechanizmy represji w pierwszych latach powojennych miały być wyparte z pamięci zbiorowej Polaków. Dotyczyło to zarówno przestrzeni publicznej, edukacji, mediów, jak i przekazu indywidualnego. W praktyce było to trudne, ze względu na silny przekaz wewnątrzrodzinny, oraz napływ informacji z Niemiec Zachodnich. Zasadnicza zmiana nastąpiła po 1989 r., gdy zniknęła cenzura oraz kary grożące za wypowiedzi o powojennych obozach.
Zagadnienie miejsca represji w pamięci praktycznie nie było dotychczas analizowane przez nauki społeczne i pozostawało długo w sferze ogólnych sformułowań, w których zgodnie podkreślano (po 1989) długotrwałe znaczenie doświadczenia obozów i pamięci o nim. Nie podejmowano jednak próby ich zbadania.
Na wstępnym etapie badań zostanie dokonane rozeznanie problematyki, opis stanu badań, określony zostaną też zasoby dokumentacji (archiwalne, prasowe, zbiory prywatne), oraz sformułowany szczegółowy plan interdyscyplinarnych badań (historycznych, politologicznych i socjologicznych). Socjologiczna część całego projektu ma charakter jakościowy, uwzględniający zróżnicowane metody i techniki badań socjologicznych.
Badania w kolejnych etapach realizacji prowadzone będą na kilku płaszczyznach i w oparciu o odmienne rodzaje źródeł. Po pierwsze będzie to socjologiczna analiza pamięci o obozach; po drugie, analiza potencjalnych zagrożeń wynikających z pamięci o obozach w polityce władz komunistycznych; po trzecie, analiza wykorzystania pamięci o obozach po 1989 r. w celach społecznej i politycznej mobilizacji poparcia. We wszystkich tych przypadkach istotne będzie uwzględnienie funkcjonowania w przestrzeni publicznej Republiki Federalnej Niemiec i tamtejszej pamięci o obozach.