Monografie i studia
Seria Monografie i studia zawiera prace wybitnych specjalistów poświęcone tematyce mniejszości niemieckiej w Polsce. W ramach serii ukazują się publikacje w języku polskim oraz niemieckim. Zakres czasowy prac obejmuje okres od Plebiscytu na Górnym Śląsku, aż do czasów współczesnych.
Prace dostępne są w formie papierowej w biurze Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej, oraz wysyłkowo. Ze względu na finansowanie prac ze środków Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, publikacje dostępne są za darmo. Aby uzyskać egzemplarz dla siebie skontaktuj się z nami.
W ramach serii ukazały się następujące pozycje:
Zbigniew Bereszyński
Der kommunistische Sicherheitsapparat und die deutsche Bevölkerung
in Oberschlesien zwischen 1945 und 1990
„Trotz der umfangreichen Literatur zum Thema fehlt es weiterhin an einer Veröffentlichung, die das wichtige Problem der Wechselbeziehungen zwischen dem kommunistischen Sicherheitsapparat und der deutschen Bevölkerung in Oberschlesien in seiner ganzen Komplexität darlegt. Die vorliegende Publikation stellt einen Versuch dar, die daraus entstehenden Forschungsfragen zu beantworten. Dabei erhebt sie keineswegs den Anspruch, dieses Thema erschöpfend zu behandeln. Vielmehr ist die Arbeit als Einführung in die Thematik zu verstehen, die zu weitergehenden Forschungen anregen soll“.
Aus der Einführung von Dr. Zbigniew Bereszyński
ISBN 978-83-959984-2-3
Herausgegeben von Michał Matheja
Im Visier des Sicherheitsapparats
Die Repression der deutschen Minderheit in den polnischen West- un Nordgebieten. (1945-1989)
Die fünf Beiträge des Bandes stellen die Situation der Deutschen in den West- und Nordgebieten anhand von Materialien aus den Archiven des Sicherheitsdienstes vor. Jede Region hatte bestimmte Besonderheiten, doch lassen die hier versammelten Texte einen gemeinsamen Nenner erkennen, nämlich dass Staatsangehörige der Volksrepublik Polen nichtpolnischer Herkunft prinzipiell verdächtig waren. Im Falle der Deutschen oder der gegebenenfalls als Deutsche einzustufenden Personen gehörte es zu der, freilich den staatsideologischen Grundsätzen widersprechenden nationalistischen Propaganda, ihnen „revisionistische“ Neigungen vorzuwerfen, was vielfach einen Vorwand für ihre faktische Diskriminierung lieferte. Daher war es nicht zu verwundern, dass viele in Polen lebende Deutsche die erste sich bietende Gelegenheit nutzten, um das Land zu verlassen, in dem sie seit 1945 hatten leben müssen.
Michal Matheja
ISBN 978-83-959984-3-0
Bernard Linek
Kwestia niemiecka
na powojennym Górnym Śląsku (1945-1960)
Z uwagą należy powitać inicjatywę wydawniczą Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej w postaci zbioru tekstów dr. Bernarda Linka […]. Rozproszone dotąd w różnych miejscach (monografiach wieloautorskich, czasopismach naukowych czy wydawnictwach pokonferencyjnych) teksty, zebrane w jeden tematyczny tom ukazują nie tylko głębię dociekań autora, ale i jego aktywność naukową (uzupełnioną dodatkowo o przekonanie o misyjności zawodu historyka), a dla czytelnika stanowią doskonałą lekturę – przewodnik po skomplikowanych tematach związanych z obecnością Niemców w górnośląskiej historii lat powojennych.
Z recenzji wydawniczej dr. hab. Adama Dziuroka, prof. UKSW
Autor nie tylko daje dowody na znakomite opanowanie aktualnej (w danym momencie) literatury, ma świetną orientację w zawiłościach górnośląskiej historii, ale – mym zdaniem – nade wszystko prowadzi znakomite rozważania, osadza, wnioskuje. Nie mam wątpliwości, że i wówczas, a i dzisiaj, niektóre jego poglądy mogą być dla wielu odbiorców kontrowersyjne. Ale wszak rzeczywisty dyskurs historyczny, prawdziwie akademicki, na tym właśnie polega, że nie musimy się „bratać” w jedności poglądów.
Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Grzegorza Straucholda
ISBN 978-83-959984-1-6
praca zbiorowa pod redakcją Bernarda Linka
Mniejszość niemiecka w II Rzeczpospolitej
Mniejszość niemiecka w II Rzeczypospolitej była zbiorowością wewnętrznie zróżnicowaną tożsamościowo i ideowo. Na zachodzie była to grupa kulturowo tożsama z Niemcami w Republice Weimarskiej, silna gospodarczo i mająca własną inteligencję. Niektórzy jej przywódcy nie pogodzili się z wynikiem wojny i najpierw marzyli o powrocie do Rzeszy, a potem dali się porwać ideologii wszechniemieckiej, która już w latach trzydziestych XX w. została włączona w nurt ideologii nazistowskiej. W centrum, szczególnie w dużych miastach takich jak Łódź czy Warszawa, była to grupa „od zawsze” mniejszościowa, wiązana mocniej ewangelicką tożsamością religijną niż zestawem narodowych symboli i świeżym doświadczeniem przywilejów narodu dominującego. Była to też grupa znajdująca się na drodze asymilacji do narodu polskiego, bo do tej kategorii można wpisać grupę różnorodnych „lodzermenschów”. Albo też – odwołując się do współczesnej terminologii – tę mniejszość niemiecką można określić mianem „patchwork minority”, która przyswoiła sobie wartości różnych grup. Zupełnie inną grupą byli niemieckojęzyczni chłopi wołyńscy, których „nie- mieckość”poza wymiarem religijnym miała charakter etniczny, a na drodze narodowej znaleźli się dopiero w XX w. W tej mozaice specyficzną grupą byli Niemcy górnośląscy, z jednej strony przede wszystkim katolicy, a z drugiej podtrzymujący ciągle państwowe rozumienie narodu i starający się wciągnąć w obręb kultury niemieckiej również słowiańskich Górnoślązaków.
Z Wprowadzenia redaktora tomu
ISBN 978-83-959984-7-8
Bernard Linek
Die deutsche Frage
in Oberschlesien in der Nachkriegszeit (1945-1960)
Die Verlagsinitiative des Forschungszentrums der Deutschen Minderheit in Form der Textsammlung von Dr. Bernard Linek ist mit Aufmerksamkeit zu begrüßen. Die bisher an verschiedenen Stellen verstreuten Texte (in Mehrautoren-Monographien, wissenschaftlichen Zeitschriften oder Konferenzbändern), gesammelt in einem thematischen Band, zeigen nicht nur den tiefgreifenden Charakter der Forschung des Autors, sondern auch seine rege wissenschaftliche Tätigkeit (zusätzlich ergänzt durch den Glauben an den Missionscharakter des Historikerberufs). Für den Leser stellen sie eine hervorragende Lektüre dar – einen Leitfaden zu komplizierten Themen rund um die Anwesenheit der Deutschen in der Geschichte der oberschlesischen Nachkriegszeit.
Aus der Verlagsrezension von Dr. habil. Adam Dziurok, Prof, an der Kardinal-Stefan- Wyszyński-Universität Warschau
Der Autor weist nicht nur eine hervorragende Beherrschung der (zur jeweiligen Zeit) aktuellen Fachliteratur auf und ist in den Feinheiten der oberschlesischen Geschichte bewandert. Meiner Meinung nach stellt er vor allem hervorragende Betrachtungen an, kontextualisiert, schlussfolgert. Ich habe keine Zweifel, dass einige seiner Ansichten, sowohl damals, als auch heute, vielen Leser umstritten erscheinen können. Aber der echte historische und akademische Diskurs besteht genau darin: Es muss nicht immer, was unsere Ansichten anbelangt, zu einer erzwungenen „Verbrüderung“ und Einheitlichkeit der Überzeugungen kommen.
Aus der Verlagsrezension von Prof. Dr. habil. Grzegorz Strauchold
ISBN 978-83-959984-5-4
Adriana Dawid
Fremd im eigenen Land
Prodeutsche Einstellungen von Bewohnern der Wojewodschaft Oppeln und die Reaktionen der Machtorgane (1950-1956)
(…) Die Behörden wiesen daraufhin, dass die deutsche Sprache von den Bewohnern des Oppelner Gebiets offen verwendet wurde. Außerdem waren einige Deutschsprachige in der Lage, ihr Selbstvertrauen zu bewahren, selbst wenn sie für ihre Sprache gerügt wurden. Als beispielsweise in Gogolin eine der zugewanderten Frauen einer Schlesierin darauf hinwies, dass sie Deutsch spreche, antwortete diese, dass „wenn sie seit zehn Jahren in Gogolin lebe, dann sollte sie schon längst Deutsch sprechen“. Der Besitzer eines Restaurants in Leschnitz wiederum gab offen zu, er wisse, dass er Gegenstand von Denunziationen an das Sicherheitsamt sei, weil er seinen Kunden erlaube, Deutsch zu sprechen, „aber er habe keine Angst davor, weil es aufgrund der Freundschaft zwischen Polen und Deutschland erlaubt sei, Deutsch zu sprechen, so werde es jedenfalls überall gesagt und geschrien, es sei denn, man mache es grundsätzlich anders. Er lasse seine Kunden in seinem Laden machen, was sie wollten, und niemand kümmere sich darum“. Es wurde auch über einen 14-15-jährigen Jungen berichtet, der mit Gleichaltrigen im Zug Deutsch sprach. Auf die Frage, warum er diese Sprache benutze, antwortete er, „weil es ihm so gut gefiele, dass es hier Deutsche gab und geben werde“ (…).
Aus dem Inhalt
ISBN 978-83-959984-6-1
Praca zbiorowa pod redakcją Cezarego Obracht-Prondzyńskiego i Tobiasza Janikowskiego
Mniejszościowe impresje
Trzydziestolecie polsko-niemieckiego traktatu o dobrym sąsiedztwie
Podpisany w czerwcu 1991 r. Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy postrzegać można z dzisiejszej perspektywy – zarówno w sferze symbolicznej, jak i praktycznej – jako dokument o znaczeniu epokowym, na nowo organizujący współpracę pomiędzy Polską i Niemcami. Z jednej strony podkreślał on znaczenie dobrych relacji pomiędzy oboma krajami dla jedności Europy, z drugiej strony zakładał – w obszarze zapisów o wyraźnym umocowaniu pragmatycznym – m.in. uregulowanie kwestii mniejszości niemieckiej w Polsce oraz statusu osób pochodzenia polskiego w Niemczech. Ponadto na kartach dokumentu znaleźć można postanowienia wskazujące na konieczność intensyfikacji i rozwoju kontaktów gospodarczych i kulturalnych, zapewnienie współpracy młodzieży polskiej i niemieckiej (co w późniejszym czasie zaobfitowało ożywioną wymianą międzynarodową) oraz kooperację na polu nauki. Już wtedy, zaledwie kilkanaście miesięcy po rozpoczęciu transformacji ustrojowej – o czym dzisiaj nierzadko się zapomina – Niemcy oficjalnie wyraziły zrozumienie i poparcie dla polskich dążeń, których celem finalnym była integracja Polski ze strukturami europejskimi (od 1993 r. z Unią Europejską).
Z Przedmowy redaktorów tomu
ISBN 978-83-966644-0-2
herausgegeben von Bernard Linek
Deutsche Minderheit in der Zweiten Republik Polen
Es war im Westen eine Gruppe, die kulturell mit den Deutschen der Weimarer Republik identifiziert wurde, wirtschaftlich stark war und über eine eigene Intelligenz verfugte. Einige ihrer Führer hatten sich mit dem Ausgang des Krieges nicht abgefunden und träumten zunächst von einer Rückkehr zum Reich und ließen sich dann von der alldeutschen Ideologie mitreißen, die bereits in den 1930er Jahren in die NS-Ideologie einfloss. Im Zentrum, insbesondere in Großstädten wie Lodz und Warschau, handelte es sich um eine Minderheit, die „schon immer“ eine Minderheit war, die stärker durch eine evangelische religiöse Identität als durch eine Reihe nationaler Symbole und eine neue Erfahrung mit den Privilegien der herrschenden Nation verbunden war. Es handelte sich auch um eine Gruppe, die sich auf dem Weg der Assimilierung an die polnische Nation befand, da die Gruppe von verschiedenen „Lodzermenschen“ dieser zugeordnet werden konnte. Oder, um einen modernen Terminus zu verwenden, könnte man die gesamte deutsche Minderheit als „Patchwork-Minderheit“ bezeichnen, die sich die Werte verschiedener Gruppen aneignete. Eine ganz andere Gruppe waren die wolhynischen Bauern, deren „Deutschtum“, abgesehen von seiner religiösen Dimension, ethnischer Natur war, was dazu führte, dass sie erst im 20. Jahrhundert den nationalen Weg einschlugen. Eine besondere Gruppe in diesem Mosaik waren die Oberschlesier, die einerseits überwiegend katholisch waren, andererseits aber noch ein staatliches Verständnis der Nation pflegten und versuchten, die slawischen Oberschlesier in die deutsche Kultur einzubinden.
Aus der Einführung von Bernard Linek
ISBN 978-83-966644-3-3
redakcja Bernard Linek
Migracje transgraniczne na Górnym Śląsku w latach 1922-1939
a międzywojenny problem mniejszości narodowych
Górny Śląsk stanowił i stanowi region migracyjny par excellence. Tutaj odbywały się w ostatnim tysiącleciu bez mała wszystkie europejskie imigracje i emigracje, o charakterze dobrowolnym i przymusowym, ekonomiczne i polityczne, które mocno też wpływały na jego dzieje w każdym wymiarze czasowym, od przełomów historycznych po długie trwanie. Z czasu historycznego i zachodzących w nim rozlicznych ruchów ludnościowych publikacja niniejsza podejmuje się analizy krótkiego okresu migracyjnych dziejów regionu, jedynie dwóch międzywojennych dekad, których znaczenie i dramatyczny przebieg zostały zepchnięte w cień ludzkiej pamięci przez wysiedlenia po 1945 r. Już to można uznać za górnośląską tragedię, gdyż oba te zjawiska wykazują sporo podobieństw i dramat 1939-1945 i kolejnych lat jest świadectwem braku wyciągnięcia społecznych wniosków z wydarzeń lat 1914-1922.
Usunięcie tych wydarzeń z pamięci ma również swoje skutki dla historiografii, która bez tej presji pamięci już od kilkudziesięciu lat nie powraca szerzej do międzywojennych ruchów ludnościowych i nie podejmuje nawet próby nakreślenia analogii dla innych, w dużej mierze także przymusowych migracji.
Z Wprowadzenia redaktora monografii
ISBN 978-83-966644-1-9
Praca zbiorowa pod redakcją Cezarego Obracht-Prondzyńskiego
Granica polsko-niemiecka na Pomorzu (1920-1939)
historia - pamięć - ślady w przestrzeni
Naszym celem i zadaniem było, po pierwsze, opisanie procesu kształtowania oraz funkcjonowania granicy polsko-niemieckiej z lat 1920-1939 między dwiema częściami Pomorza – niemiecką prowincją Pommern a województwem pomorskim w granicach II Rzeczypospolitej, zaczynając od złożonego procesu negocjowania tejże granicy po zakończeniu wojny, następnie jej wytyczania oraz „urządzania”. Na? stępowało to w latach 1918-1920, które były na Pomorzu dramatyczne i obfitowały w różnego rodzaju napięcia oraz wydarzenia historyczne, do dzisiaj funkcjonujące w pamięci lokalnych społeczności (np. związane z przesuwaniem granicy). Złożona była również rzeczywistość w okresie międzywojennym, jeśli idzie o funkcjonowanie granicy: jej kontroli, nielegalnego przekraczania (przemytu), prowadzonych akcji wywiadowczych, ale też małego ruchu granicznego i życia codziennego w cieniu granicy, która wielokrotnie dzieliła rodziny.
Z Wprowadzenia redaktora monografii
ISBN 978-83-966644-2-6
herausgegeben von Cezary Obracht-Prondzyński, Tobiasz Janikowski und Astrid Shchekina-Greipel
Minderheiten-Impressionen
zum 30. Jahrestag des deutsch-polnischen Vertrags über gute Nachbarschaft
Der im Juni 1991 unterzeichnete Vertrag zwischen der Bundesrepublik Deutschland und der Republik Polen über gute Nachbarschaft undfreundschaftliche Zusammenarbeit kann aus heutiger Sicht sowohl im symbolischen als auch im praktischen Bereich als Dokument von epochaler Bedeutung angesehen werden, das die Zusammenarbeit zwischen Polen und Deutschland neu ordnete. Zum einen betont dieser Vertrag die Bedeutung guter Beziehungen zwischen den beiden Staaten für die Einheit Europas, zum anderen regelt er – im Bereich der pragmatisch verankerten Vorgaben – die Frage der deutschen Minderheit in Polen und den Status von Personen polnischer Herkunft in Deutschland. Darüber hinaus enthält das Dokument Bestimmungen, die auf die Notwendigkeit hinweisen, die wirtschaftlichen und kulturellen Kontakte zu intensivieren und auszubauen. Gemeint ist hier sowohl die Gewährleistung der Zusammenarbeit zwischen der polnischen und deutschen Jugend (welche später durch einen regen internationalen Austausch realisiert wurde), als auch die Zusammenarbeit auf dem Gebiet der Wissenschaft. Außerdem bekundete Deutschland bereits damals, nur etwa ein Jahr nach Beginn der Systemtransformation (was heute häufig vergessen wird), offiziell sein Verständnis und seine Unterstützung für die polnischen Bestrebungen, deren Endziel die Integration Polens in die europäischen Strukturen war (ab 1993 in die Europäische Union).
Aus dem Vorwort
ISBN 978-83-966644-2-6
Monika Czok
Śląsk Opolski i jego tożsamość
Dyskursy - aspekty społeczno-polityczne - prasa regionalna
Biorąc pod uwagę współczesne rozumienie pojęć regionalizm, regionalność i tożsamość regionalna w Europie, należy powiedzieć, że Autorka wybrała temat szczególnie aktualny – nie tylko pod względem naukowym, lecz także społecznym i politycznym. Autorka starannie uwzględnia zarówno polskie, jak i niemieckie badania naukowe, a tam, gdzie zachodzi potrzeba, skrupulatnie zgłębia ukazaną w historiografiach obu krajów stronniczość. Ogromnym walorem niniejszej pracy jest także wyczerpujące i przejrzyste opracowanie i przedstawienie argumentacji w debacie społeczno-politycznej, która dotyczy zróżnicowanych dyskursów historycznych i społecznych oddziałujących na region i w jego obrębie (…) Jeszcze bardziej niż samo zebranie i usystematyzowanie argumentów warte dostrzeżenia jest ich zrewidowanie czy też ich dekonstrukcja. Autorka pokazuje, że wiele cech nie jest w żadnym razie typowych dla regionu, lecz są raczej metaforami prototypowymi, których można użyć dla wielu regionów, i funkcjonują wyłącznie jako argumenty uzasadniające określone (np. polityczne) intencje.
Z recenzji prof. Matthiasa Webera
Praca Moniki Czok jest bardzo ważnym studium, które analizuje i interpretuje wszystkie najistotniejsze aspekty kulturowe i społeczno- -polityczne, mające zasadniczy wpływ na kształtowanie się takich terminów, jak Śląsk Opolski czy Opolszczyzna. Autorka nie posiłkuje się uproszczonymi, quasi-szkolnymi definicjami, tylko analizuje, odtwarza i referuje (szczegółowo od początku XX wieku) poszczególne warstwy tego terminologicznego palimpsestu, jakim jest współcześnie określenie „Śląsk Opolski“. Autorka dekonstruuje działania obecne w debacie społeczno-kulturowej oraz w prasie na rzecz budowania odrębności kul- turowo-społecznej Opolszczyzny poprzez celowe zapominanie, pomijanie, wymazywanie wspólnej przeszłości (ale i teraźniejszości) z Górnym Śląskiem. Niewątpliwą zaletą tej pracy jest jej nowatorstwo w podjętym temacie, które powoduje, że pozostanie na trwałe ważnym punktem odniesienia w badaniach nad zagadnieniami związanymi z tożsamością tego regionu.
Z recenzji dr. hab. Daniela Pietrka, prof. UO
ISBN 978-83-966644-5-7
herausgegeben von Cezary Obracht-Prondzyński
Die deutsch-polnische Grenze zwischen Pommern und Pommerellen (1920-1939)
Ihre Geschichte - Ernnerung - Spuren im Raum
Unsere Ziel- und Aufgabenstellung war an erster Stelle, den Prozess der Schaffung und die Funktionsweise der deutschpolnischen Grenze in den Jahren 1920-1939 zwischen Pommern und Pommereilen zu beschreiben: Der preußischen Provinz Pommern und der Woiwodschaft Pommereilen in den Grenzen der Zweiten Polnischen Republik. Wir beginnen mit dem vielschichtigen Verhandlungsprozess über diese Grenze nach Beendigung des Ersten Weltkriegs und mit ihrer darauf folgenden Festlegung und „Einrichtung“, die in den Jahren 1918—1920 erfolgten. Es waren dies Jahre, die in Pommern und Pommereilen dramatisch und reich an verschiedenartigen Spannungen wie auch historischen Ereignisse waren und welche bis heute im Gedächtnis der lokalen Bevölkerung lebendig geblieben sind (z. B. im Zusammenhang mit der Grenzverschiebung selbst). Auch die Wirklichkeit der darauf folgenden Jahre in der Zwischenkriegszeit war vielschichtig, wenn man sie aus der Perspektive der fortbestehenden Grenze betrachtet: Ihre Kontrolle, illegale Überschreitungen (Schmuggel), durchgeführte Aktionen der Nachrichtendienste, aber auch kleiner Grenzverkehr und alltägliches Leben im „Schatten“ der Grenze. Vielfach trennte sie Familien, zerriss das Kontakt- und Kommunikationsnetz und zerschnitt wirtschaftliche Verknüpfungen.
Aus der Einßihrung von Cezary Obracht-Prondzyński
ISBN 978-83-970561-0-7
Praca zbiorowa pod redakcją Olgierda Kieca
Dziedzictwo niemieckiego protestantyzmu w Polsce po 1945 roku
Polityka - własność - pamięć i tożsamość
Kwestia dziedzictwa niemieckiego protestantyzmu w Polsce po 1945 r. jest doniosłym zagadnieniem, biorąc pod uwagę, że po ucieczce i wysiedleniach Niemców z Polski, pozostało ponad dwa tysiące opuszczonych parafii ewangelickich, przede wszystkim na Ziemiach Odzyskanych, ale także na obszarze byłej II Rzeczypospolitej. I tak jak w języku polskim powszechnie funkcjonuje określenie „poniemiecki”, tak też równolegle występuje określenie „poewangelicki”. Nie mogło to pozostać bez wpływu na tożsamość polskiego społeczeństwa, po wojnie niemal homogenicznego pod względem etnicznym i religijnym. Kwestia wpływu „poniemieckich” rzeczy, przedmiotów, nieruchomości – w tym zwłaszcza cmentarzy – na tożsamość ludności polskiej, a przede wszystkim polskich społeczności „postmigracyjnych”, stała się w ostatnich latach przedmiotem ciekawych badań naukowych oraz tekstów o charakterze literackim i publicystycznym. Kwestia traktowania majątku poewangelickiego po 1945 r. także była przedmiotem badań, ale głównie w kontekście obchodzenia się z kościołami i cmentarzami. Brakuje tymczasem opracowań łączących różne ujęcia i wykraczających poza badanie dziedzictwa materialnego.
Z Wprowadzenia redaktora monografii
ISBN 978-83-966644-7-1
Praca zbiorowa pod redakcją Krzysztofa Zuby
Rola mniejszości niemieckiej w procesie tranzycji i transformacji społeczno-ustrojowej w Polsce
Od początku analizowanych w niniejszej monografii wydarzeń upłynęły już ponad trzy dekady, zaś cezura zamykająca oddziela nas okresem niemal ćwierćwiecza. Lokuje to badany okres w kategoriach „historii najnowszej”, co nie oznacza bynajmniej, że monografia niniejsza ma charakter rozprawy historycznej. Zespół stworzony celem realizacji projektu składał się przede wszystkim z politologów, w kilku przypadkach posiadających również wykształcenie historyczne. Taki jego skład nie jest przypadkowy. Celem bowiem projektu nie było dotarcie do nowych źródeł, ustalenie nowych faktów czy też po prostu inna ich interpretacja, dokonana z perspektywy historycznej. Konceptualizując projekt, który stał się finalnie monografią, jego inspiratorzy (CBMN) i autorzy uznali, że głównym jego celem jest spojrzenie na transformację i mniejszość niemiecką w okresie transformacji przez pryzmat narzędzi i koncepcji, które oferują nauki społeczne. Wyznaczenie cezur czasowych nie miało na celu zamknięcie tego okresu w określonym przedziale historycznym, lecz uwypuklenie wyjątkowości tego czasu, wynikającej z bezprecedensowej zmiany społecznej, ekonomicznej i politycznej, jaka wówczas miała miejsce. Mniejszość niemiecka była częścią tych procesów – podmiotem i czynnym ich uczestnikiem.
Ze Wstępu redaktora monografii
ISBN 978-83-966644-8-8